Tijdens onze afgelopen vakantie in de omgeving
van München, hebben we ook het "Herdenkingsmonument Concentratiekamp
Dachau" bezocht. Dit monument werd in 1965 op initiatief van en
volgens de plannen van de overlevenden, verenigd in het
"Comité International de Dachau", opgericht.
Op 22 maart 1933 werd in Dachau Duitslands eerste concentratiekamp opgericht,
het was aanvankelijk een kamp voor "politieke gevangenen". Hier
werden in eerste instantie mensen gevangen gehouden, die in de ogen van het
"Hitler regime" zogenaamd potentiële tegenstanders waren. Het
was een straf-werkkamp. Later werden er vele andere bevolkingsgroepen
gedetineerd, zoals Joden, zigeuners, homo's, geestelijken, etc. Hoewel het
in principe geen vernietigingskamp was, zijn er vele mensen door de
erbarmelijke omstandigheden van honger, ziekte en uitputting om het leven
gekomen. Daarnaast voerde de kampleiding een regime van geweld en
terreur ten opzichte van de gevangenen. Volgens verhalen van overlevenden
vonden er zeker executies en
moordpartijen plaats. In de twaalf jaar dat het kamp bestond zaten er
meer dan 200.000 mensen gevangen en van hen vonden er meer dan 43.000 de dood. Op
29 april 1945 werden de overlevenden door de Amerikaanse troepen bevrijd.
Bij aankomst voordat je de poort doorgaat met
het opschrift:
"Arbeit macht frei",
zie je nog een stukje van het perron en werd ik in gedachte
meteen geconfronteerd met de chaotische toestanden, die deze aankomsten teweeg
moeten hebben gebracht bij hen, die hier aankwamen.
Alle nieuw aangekomenen moesten door deze poort in het z.g.Jourhaus naar
binnen. De betekenis van de naam Jourhaus slaat op het feit dat in het gebouw
een 24-uurs dienst van de SS-wachtposten gold. Vanuit dit gebouw/wachttoren
werd dag en nacht alles in de gaten gehouden.
Binnen ligt voor ons de "Appellplatz", waar de gevangenen zich
iedere dag voor het tel-appel 's morgens en 's avonds moesten opstellen.
Tegenwoordig staat op de "Appellplatz" als onderdeel van een
Internationaal Gedenkteken onderstaande muur met een aansprekende tekst in vier
talen. Hieronder de Engelse versie: "May the example
of those who were exterminated here between 1933-1945, because they resisted
nazism help to unite the living for the defence of peace and freedom and in
respect for their fellow men".
In het voormalige "Wirtschaftsgebäude" is een
tentoonstellingsruimte ingericht, met filmzaal, administratie, archief,
bibliotheek en studieruimten. Hierin bevonden zich de keuken, de
kledingkamer, de werkplaatsen en de badruimte.
Voordat wij verder zijn gegaan, hebben we eerst in de
filmzaal een documentaire over Dachau bekeken. Dit maakte zoveel indruk,
dat we erna de buitenlucht opgezocht hebben om het te verwerken, onbegrijpelijk
dat deze dingen konden gebeuren. Hieronder een sculptuur van Nandor Glid
eveneens een onderdeel van het Internationaal gedenkteken, een sculptuur, die
deze verschrikkingen indringend tot uiting brengt.
Gelijktijdig kwamen we tot de conclusie, dat als je in de huidige tijd/het
recente verleden om je heen kijkt er nog altijd de vreselijkste dingen
gebeuren.
Tegenover het "Wirtschaftsgebäude" het huidige
tentoonstellingsgebouw bevonden zich de barakken, twee rijen van zeventien
barakken met daar tussenin de "Lagerstrasze" oftewel de Kampstraat.
Deze Kampstraat was de ontmoetingsplek voor de gevangenen tijdens hun
weinige vrije uren. De populieren in het midden tussen de barakkenrijen
zijn door de gevangenen geplant.
De barakken zijn in 1964 wegens bouwvalligheid afgebroken, een tweetal is
gereconstrueerd.(zie foto barak hierboven)
De barakken waren ingericht voor 200 personen, maar tegen het einde van de oorlog
waren zij met 2000 personen rampzalig overvol.
In de barakken 1,3 en 5 werden door SS-artsen vanaf 1942 afgrijselijke,
mensonterende medische experimenten uitgevoerd.
Buiten
de verharde paden tref je op het terrein en ook op de plaatsen waar de barakken
gestaan hebben groffe kiezel (grind) aan. Ik heb niet ontdekt of dit
symbolisch was voor de vele mensen, die er gedetineerd zijn geweest, maar zelf
heb ik dat zo wel ervaren. Ik heb dan ook één steentje meegenomen en verwerkt
bij onderstaande senryu, als een persoonlijk monumentje.
Diverse geloofsgemeenschappen hebben in de loop der jaren ieder hun eigen gedenkplaats opgericht, zo zijn er: De katholieke Doodsangst van Christus kapel (1960). Joodse Herdenkingsplaats (1967). Evangelische Verzoeningskerk (1967). Russisch Orthodoxe kapel (1995).
Omdat vele gevangenen naast de executies aan ontberingen en ziektes overleden,
werd in 1940 een crematorium gebouwd en in 1942/1943 nog een tweede. De vele
doden werden in deze ovens gecremeerd.
In de tuinen rondom het complex zijn nu diverse
"asgraven" en massagraven met de overblijfselen
van duizenden onbekende slachtoffers.
Hieronder een van de massagraven.
Het was dan ook praktisch onmogelijk om via de omheining te ontsnappen getuige
onderstaande afbeelding. Er was de wachttoren, een grasstrook, de greppel
en de omheining beide met geëlektrificeerd prikkeldraad.
Wanneer een gevangene ook maar een voet op de grasstrook zette, dan werd er op
hem geschoten. Menig gevangene verkoos de dood boven het ondraaglijk lijden, doordat hij zich op de grasstrook begaf.
Ik zou nog willen opmerken dat er in de tentoonstellingsruimte een
indrukwekkende hoeveelheid aan informatie te vinden is.Onder andere een
overzicht van de tientallen z.g. "Auszenlager" (buitenkampen), zo
waren er kampen bij de BMW en de Messerschmittfabrieken en bij talloze andere industrieën.
Alle gevangenen werden in categorieën ingedeeld, ieder met
een eigen insigne. Laten we hopen dat dit nooit meer voorkomt en dat
eenieder gerespecteerd zal worden, onafhankelijk van status, ras, geloof
of geaardheid. Tenslotte wil ik dit indrukwekkende bezoek
aan Dachau afsluiten met het onderstaande gedenkteken.
vernederd, vertrapt, vermoord